Η Ευρώπη κοντά στους πολίτες – η Καστοριά κοντά στην Ευρώπη
Με οδηγό ένα έργο του ΕΤΠΑ η Καστόρια μπορεί να δημιουργήσει έναν δρόμο για ένα καλύτερο μέλλον εκμεταλλευόμενη την πολιτιστική της κληρονομιά και την τουριστική ανάπτυξη.
Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) στοχεύει στην ενίσχυση της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση με τη διόρθωση των ανισορροπιών μεταξύ των περιφερειών της. Το 2021-2027 θα επιτρέψει επενδύσεις σε μια πιο έξυπνη, πιο πράσινη, πιο συνδεδεμένη και πιο κοινωνική Ευρώπη, που θα είναι πιο κοντά στους πολίτες της. Με οδηγό ένα από τα έργα του προηγούμενου προγράμματος μπορεί η Καστόρια να δημιουργήσει έναν δρόμο για ένα καλύτερο μέλλον εκμεταλλευόμενη την πολιτιστική της κληρονομιά και την τουριστική ανάπτυξη.
Εικόνα 1 Το Αρχοντικό Τσιατσιαπά βρίσκεται στην περιοχή «Απόζαρι» της Καστοριάς, σύμφωνα με ανάγλυφη επιγραφή σε γωνιόλιθο της νοτιοδυτικής γωνίας του κατασκευάστηκε το 1754.
Η Καστοριά, μια πολύ μικρή ακριτική πόλη χτισμένη σε ένα οροπέδιο, γεωγραφικά απομονωμένη, είχε την τύχη να κατέχει το μυστικό της επεξεργασίας δέρματος και γούνας. Οι έμποροί της έσπασαν από πολύ παλιά την απομόνωση που της επέβαλε η θέση της στο χάρτη και δημιούργησαν δραστήριες κοινότητες σε όλη την Ευρώπη. Το εμπόριο έφερε πλούτο στην πόλη, που αποτυπώθηκε εμφατικά στα πανέμορφα αρχοντικά της πόλης. Μεγαλοπρεπή κτίρια που πέρα από τη μοναδική τους αρχιτεκτονική έφεραν στην περιοχή καλλιτέχνες για τη διακόσμησή τους.
Εικόνα 2 Τμήμα του πλούσιου διακόσμου του αρχοντικού Τσιατσιαπά, που χρονολογείται στα 1798 και περιλαμβάνει ξυλόγλυπτες και ζωγραφισμένες επιφάνειες που αντανακλούν την οικονομική, κοινωνική και κοσμοπολίτικη ταυτότητα των ιδιοκτητών του.
Το εμπόριο της γούνας έσβησε σιγά – σιγά, και δύσκολες μέρες ήρθαν για την πόλη. Το ίδιο και τα λαμπρά αρχοντικά της πέρασαν στην απαξία και πολλά από αυτά χάθηκαν για πάντα, στερώντας μας ένα μεγάλο πολιτιστικό και αρχιτεκτονικό πλούτο. Ευτυχώς όμως μέσα από ευρωπαϊκά κονδύλια κάποια αρχοντικά είχαν μια άλλη τύχη. Το αρχοντικό Τσιατσιαπά για παράδειγμα άνοιξε ξανά για το κοινό στις 30 Ιουνίου 2017, μετά από την αποκατάστασή του από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Καστοριάς, η οποία διήρκησε 4 χρόνια. Η αποκατάσταση πραγματοποιήθηκε με κονδύλια της ευρωπαϊκής ένωσης και κόστισε 567.420 €[1].
Η χρηματοδότηση έγινε από το Ευρωπαϊκό ταμείο περιφερειακής ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), το οποίο για την περίοδο 2014-2020 χρηματοδότησε έργα αξίας άνω των 250 δισεκατομμυρίων ευρώ. Το ΕΤΠΑ στηρίζει έργα που εμπίπτουν στους 11 θεματικούς στόχους της πολιτικής συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μέσα σε αυτούς τους στόχους βρίσκεται και η ενίσχυση του ρόλου του πολιτισμού και του βιώσιμου τουρισμού. Ένας τομέας που μπορεί να οδηγήσει την Καστοριά σε ένα καλύτερο μέλλον, αρκεί να χρησιμοποιήσουμε την εμπειρία της αναπαλαίωσης του αρχοντικού Τσιατσιαπά σαν οδηγό για παρόμοια έργα.
Στα τεσσεράμισι χρόνια που δέχεται κοινό σαν μουσείο, το αρχοντικό χρησιμοποιήθηκε παράλληλα για πλήθος πολιτιστικών δράσεων. Από παρουσιάσεις βιβλίων και βραδιές ποίησης, μέχρι εκθέσεις ζωγραφικής, φωτογραφίας και άλλων τεχνών, 23 εκθέσεις και ημερίδες διοργανώθηκαν με μεγάλη επιτυχία. Αυτό σημαίνει πως μια πολιτιστική εκδήλωση φιλοξενείται στο αρχοντικό κάθε μήνα, καθώς κάποιους μήνες δεν υπήρχαν δράσεις λόγω των μέτρων για την αποφυγή της εξάπλωσης του Covid-19. Έτσι έγινε σύντομα σημείο αναφοράς για το πολιτιστικό γίγνεσθαι της πόλης. Διάφοροι σύλλογοι και μεμονωμένοι καλλιτέχνες βρήκαν μια φιλόξενη στέγη για να εκθέσουν τα έργα τους και ο τοπικός πληθυσμός μια διέξοδο πολιτισμού.
Εικόνα 3 Η χρήση του αρχοντικού ενθαρρύνει την ενσωμάτωση της πολιτιστικής κληρονομιάς στη σύγχρονη πολιτιστική δραστηριότητα.
Όμως ο ρόλος του αρχοντικού δεν περιορίζεται στους ντόπιους επισκέπτες. Αν δούμε τις κριτικές που φιλοξενεί ο ιστότοπος της google για το αρχοντικό θα διαβάσουμε πολλά όμορφά σχόλια που έχουν αφήσει διάφοροι επισκέπτες και τουρίστες. Το αρχοντικό σε 114 αξιολογήσεις συγκεντρώνει βαθμολογία 4,7 με μέγιστη βαθμολογία τους 5 βαθμούς. Είναι ένα από τα αξιοθέατα της περιοχής, το οποίο αν προβληθεί σωστά, μπορεί να αποτελέσει μαζί με άλλα αρχοντικά και βυζαντινές εκκλησίες μέρος μιας πολιτιστικής διαδρομής που θα κάνει την επίσκεψη στην Καστοριά αξέχαστη για κάθε επισκέπτη.
Εικόνα 4 Μόνο μια κριτική έδωσε ένα βαθμό και αυτό ήταν γιατί όπως έγραψε ο συντάκτης "Δεν τηρεί το ωράριο που λέει... κλείνει νωρίτερα".
Η αποκατάσταση του αρχοντικού, που αποτελεί σημαντικό μέρος της τοπικής πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, συμβάλλει σημαντικά στην αύξηση της ελκυστικότητας της περιοχής. Ωστόσο, το μάθημα που αντλήθηκε από αυτό το έργο προέρχεται από τη σύγχρονη χρήση του Αρχοντικού από τους ίδιους τους τοπικούς συλλόγους και τον πληθυσμό. Για το λόγο αυτό η αποκατάσταση των τοιχογραφιών και των ξύλινων τμημάτων του Αρχοντικού ξεχώρισε στην παρουσίαση έργου Epicah που πραγματοποιήθηκε στις 18/10/2018 στην έδρα του Περιφερειακού Ταμείου Ανάπτυξης Δυτικής Μακεδονίας στην Κοζάνη και συγκαταλέχθηκε στα παραδείγματα καλών πρακτικών που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της διακρατικής συνάντησης.
[1] ΠΗΓΗ: https://www.interregeurope.eu/policylearning/good-practices/item/2574/restoration-of-the-frescoes-and-wooden-structures-of-the-tsiatsiapa-mansion/